Rối loạn nhân cách ái kỷ là gì ?

Thứ năm - 18/01/2024 07:14

Rối loạn nhân cách ái kỷ (Narcissistic Personality Disorder - NPD) là người có nhân cách với đặc điểm luôn cho rằng bản thân là trung tâm, với thái độ tự cao họ luôn có nhu cầu được người khác ngưỡng mộ và chú ý, đồng thời thiếu sự đồng cảm với người xung quanh. Đây là một trong số những chứng rối loạn nhân cách được công nhận bởi Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần (DSM-5) tuy nhiên Bảng phân loại quốc tế về bệnh tật (ICD 10) đã không biệt định loại nhân cách này. Tỉ lệ khoảng 1% trong dân số chung. Cũng như những rối loạn nhân cách khác, tình trạng này có tác động tiêu cực đến cuộc sống ở nhiều khía cạnh, bao gồm các mối quan hệ xã hội, gia đình và công việc.
Nguyên nhân của rối loạn nhân cách ái kỷ
Mặc dù nguyên nhân chính xác chưa được xác định nhưng một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng yếu tố di truyền và sinh học có vai trò quan trọng và một vài yếu tố có thể góp phần dẫn đến hình thành rối loạn này như là:
- Bị lạm dụng từ thời thơ ấu
- Được khen ngợi hoặc bị phê bình quá mức
- Thiếu một môi trường phát triển an toàn, không sống chung với cha mẹ từ nhỏ
- Cách nuôi dạy của cha mẹ không phù hợp: nuông chiều quá mức
- Nền văn hóa đề cao thành tích, nhiều áp lực về sự thành công
Biểu hiện lâm sàng của rối loạn

Luôn cho rằng bản thân đặc biệt hay khác biệt và chỉ nên giao lưu với những người cùng địa vị, luôn muốn hưởng thụ và mong đợi được ưu tiên
Khao khát được chú ý, quan tâm và khen ngợi
Phóng đại khả năng và thành quả của bản thân, coi thường thành quả của người khác
Trục lợi người khác để phục vụ cho khao khát được công nhận của bản thân
Dễ nhạy cảm và bận tâm về lời nhận xét của người khác với bản thân
Cảm giác đố kỵ, thiếu sự đồng cảm với người khác
Luôn suy nghĩ về sự thành công và quyền lực

Ảnh minh hoạ

Tiêu chuẩn chẩn đoán của NPD
Tiêu chuẩn lâm sàng của DSM-V (Cẩm nang chẩn đoán và thống kê về rối loạn tâm thần, Ấn bản lần thứ Năm )
Để chẩn đoán rối loạn nhân cách tự ái, bệnh nhân phải có một khuôn mẫu dai dẳng bộc lộ qua ảo tưởng và hành vi về sự vĩ đại, cần được ngưỡng mộ và thiếu sự đồng cảm, biểu hiện này xuất hiện lúc trưởng thành trong nhiều hoàn cảnh khác nhau và được thể hiện bằng sự hiện diện của ≥ 5 trong số sau:

Một ý nghĩ phóng đại, vô căn cứ về tầm quan trọng và tài năng của họ
Sự bận tâm ảo tượng về những thành tựu, ảnh hưởng, quyền lực, trí tuệ, vẻ đẹp hay tình yêu hoàn hảo
Niềm tin rằng họ là những người đặc biệt và độc đáo và chỉ nên kết hợp với những người có tầm cỡ cao nhất
Một nhu cầu được ngưỡng mộ vô điều kiện
Một cảm giác về quyền lực
Sử dụng người khác để đạt được mục đích của bản thân
Thiếu sự đồng cảm
Ghen tị với những người khác và một niềm tin rằng những người khác ghen tị với họ
Kiêu căng và ngạo mạn

Chẩn đoán phân biệt
Các rối loạn nhân cách ái kỷ có thể được phân biệt với các rối loạn sau:

Rối loạn lưỡng cực: Bởi vì sự tự cao của họ hoặc bị trầm cảm do sự cô lập nên có thể bị chẩn đoán nhầm là rối loạn lưỡng cực.
Rối loạn nhân cách chống đối xã hội: Bệnh nhân có rối loạn nhân cách chống đối xã hội khai thác những người khác để đạt được vật chất kèm theo sự coi thường các chuẩn mực đạo đức và vi phạm pháp luật
Rối loạn nhân cách kịch tính: Tìm kiếm sự chú ý của người khác là đặc trưng của cả hai rối loạn nhân cách. Nhưng những người có rối loạn nhân cách kịch tính luôn có cảm xúc cường điệu hóa, bi kịch hóa
Tâm thần phân liệt thể hoang tưởng: với những ý tưởng tự cao tự đại mang nét hoang tưởng có thể là triệu chứng hoang tưởng trong bệnh tâm thần phân liệt

Điều trị NPD như thế nào ?
Những phương pháp điều trị có thể giúp người mắc rối loạn nhìn nhận sâu hơn về những suy nghĩ và hành vi của mình, tạo ra ý thức gắn kết với bản thân và kiểm soát hành động tốt hơn bao gồm:

Liệu pháp tâm lý động: tập trung vào những mâu thuẫn cơ bản, những rối loạn trong cách bệnh nhân trải nghiệm cảm xúc về bản thân và những người xung quanh. Một số phương pháp tiếp cận có hiệu quả gồm
Trị liệu dựa trên sự tâm thần hóa
Liệu pháp tập trung vào sự di chuyển
Liệu pháp nhận thức - hành vi có thể phù hợp với bệnh nhân bị rối loạn nhân cách ái kỷ. Mục tiêu của điều trị là thay đổi những suy nghĩ lệch lạc và tạo dựng hình ảnh về bản thân thực tế hơn.

Ngoài ra có thể sử dụng thuốc hướng thần để điều trị những biểu hiện của lo âu hay trầm cảm mặc dù không hiệu quả cho sự cải thiện của rối loạn

Tác giả bài viết: BS Phan Đăng Khoa

Nguồn tin: DSM-5 ,tamlyvietphap.vn

Những tin mới hơn